Những năm gần đây, nhiều nơi trên thế giới đã bắt đầu kêu gọi thay thế hoàn toàn ô tô chạy động cơ đốt trong bằng xe điện nhằm hướng tới một tương lai bền vững hơn. Xét cho cùng, ô tô điện là loại phương tiện “xanh” hơn xe chạy xăng, tuy nhiên việc phụ thuộc quá nhiều vào chúng cũng có thể mang đến một số mặt tối đáng lưu ý.
1. Phạm vi di chuyển thấp hơn và thời gian sạc dài hơn so với xăng
Ô tô điện thường có phạm vi hoạt động sau khi được sạc/đổ đầy nhiên liệu thấp đáng kể so với ô tô chạy bằng xăng. Thông thường, những chiếc xe bốn bánh không phát thải có phạm vi di chuyển chỉ khoảng 160 đến 400 km từ khi đầy pin đến khi hết pin và chỉ một số ít những mẫu xe điện như Tesla Model S mới có khả năng hoạt động vượt trội 650 km chỉ bằng một lần sạc.
Đối với nhiều người, phạm vi này hoàn toàn phù hợp với việc di chuyển qua lại chủ yếu từ nhà đến công ty hay đến trường học của con. Tuy nhiên, không phải ai cũng có nhu cầu di chuyển gần như vậy và nếu cần sạc lại xe điện, rõ ràng là chủ sở hữu sẽ phải đợi lâu hơn khá nhiều so với việc đổ đầy bình ở trạm xăng.
Cụ thể, pin 60 kWh tiêu chuẩn trên xe điện mất khoảng 8 tiếng để sạc từ lúc hết pin đến lúc sạc đầy. Ngay cả với bộ sạc nhanh, hành khách cũng sẽ phải chờ 35 phút để đi được thêm 160 km, lâu hơn đáng kể so với việc nạp nhiên liệu xăng.
Dù bộ sạc nhanh đã được trang bị nhiều hơn ở khắp mọi nơi trên thế giới nhưng nhiều chủ sở hữu xe điện vẫn ngã ngửa vì nhận ra chiếc xe của mình kém tiện lợi hơn nhiều so với việc đổ nhanh bình xăng để đi thêm vài trăm ki-lô-mét.
2. Phá hoại môi trường để chế tạo pin ô tô
Pin có thể là bộ phận điện quan trọng nhất của những chiếc xe không phát thải. Những nhà sản xuất xe điện luôn tự hào vì sản phẩm của mình giúp cắt giảm lượng khí thải nhiên liệu trên toàn cầu. Tuy nhiên, liệu quá trình chế tạo pin ô tô có thực sự thân thiện như vậy trong thời gian dài hay không.
Pin ô tô điện hiện nay chủ yếu là loại pin lithium-ion, loại pin này được biết đến là có nguồn gốc từ nhiều nơi trên thế giới. Tuy nhiên, theo Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), một nửa số lithium đang được sử dụng trên thế giới đến từ bên dưới các bãi muối ở vùng Andean của Argentina, Bolivia và Chile. Ít ai biết rằng, quá trình khai thác lithium tiêu tốn một lượng lớn tài nguyên, đặc biệt là nước. Người ta ước tính cần gần hai triệu lít nước để tạo ra một tấn lithium.
Việc tiêu thụ nước như vậy sẽ khiến đất bị ô nhiễm, suy thoái môi trường và hậu quả là nông dân trồng trọt và chăn nuôi địa phương phải cạnh tranh để có được nguồn nước mà họ rất cần.
Ngoài ra, một phần quan trọng của pin lithium-ion là coban và khoảng một nửa trữ lượng coban của thế giới có thể tìm thấy ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Phần lớn coban được lấy từ các mỏ thủ công, nơi hàng nghìn trẻ em được sử dụng làm lao động. Trong quá trình khai thác coban, bụi khai quật có thể dẫn đến vô số những vấn đề cho người lao động như các bệnh về đường hô hấp và dị tật bẩm sinh do các kim loại độc hại.
3. Nguy cơ cháy nổ
Pin lithium-ion được biết là có khả năng bắt lửa và phát nổ trong một số trường hợp. Đặc biệt, một khi đã phát nổ, ngọn lửa từ lithium thường lan nhanh hơn, có sát thương cực lớn và khó kiểm soát hơn những đám cháy thông thường.
Pin lithium-ion lưu trữ và phát ra năng lượng thông qua các phản ứng điện hóa. Các dung môi hữu cơ được sử dụng trong quá trình này là nguyên nhân gây ra phần lớn rủi ro dễ cháy của pin. Khi được tích điện dương, điện cực trong pin cũng chứa oxy. Lượng oxy này có thể được giải phóng khi pin ở trong điều kiện cường độ cao như nhiệt độ quá nóng hay tác động mạnh.
Chủ xe điện có thể giảm nguy cơ cháy nổ bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa như giữ cho xe của mình mát nhất có thể bằng cách đỗ xe trong bóng râm, gara và đợi cho đến khi nhiệt độ của xe giảm trước khi cắm sạc.
4. Sự im lặng có thể gây nguy hiểm
Tiếng ồn từ động cơ hoặc ống xả có thể là một đặc tính khó chịu của nhiều phương tiện nhưng không phải lúc nào chúng cũng gây hại. Người đi xe đạp, người đi bộ hoặc động vật đều có thể dễ dàng nghe thấy tiếng động cơ đốt trong của những chiếc ô tô, xe tải, SUV khi chúng đi đến gần và nhờ đó, họ có thể nhận ra sự hiện diện của chúng và điều chỉnh hướng đi nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân.
Mặt khác, xe điện lại nổi tiếng là cực kỳ yên tĩnh. Trong một số trường hợp, sự im lặng này có thể được đánh giá cao vì nó làm giảm bớt tình trạng ô nhiễm tiếng ồn mà hàng triệu người thường xuyên phải đối mặt. Trong các trường hợp khác, sự im lặng của một chiếc xe điện đang đến gần có thể đồng nghĩa với việc bất kỳ ai có nguy cơ bị va chạm đều không nhận thức được tình hình. Một người lái xe mất tập trung và một người đi bộ hoặc động vật không chú ý ở bên đường có thể gây ra tai nạn nghiêm trọng nếu không có âm thanh cảnh báo.
5. Gây căng thẳng cho cơ sở hạ tầng
Làn sóng xe điện rõ ràng là đã mang lại nhiều lợi ích: xe điện giúp hạn chế nhu cầu về xăng dầu và thúc đẩy lối sống “xanh”. Tuy nhiên, sự gia tăng của doanh số bán xe điện cũng tỷ lệ thuận với nhu cầu về trạm sạc. Nhiều xe điện lăn bánh hơn đồng nghĩa với việc cần có nhiều trạm sạc hơn trên đường đi hoặc tại điểm đến.
Dẫu vậy, việc bổ sung các trạm sạc có thể gây rủi ro cho cơ sở hạ tầng ở những khu vực có nhiều người sở hữu xe điện. Ví dụ, năm 2021, một nghiên cứu ở California được công bố trên iScience về tác động của lưới điện phân phối của xe điện cho thấy rằng trong lãnh thổ dịch vụ của Công ty cung cấp khí đốt và điện lực Pacific (PG&E), việc bổ sung khoảng sáu triệu xe điện tức là có 443 mạch điện sẽ cần phải nâng cấp. Tuy nhiên, hiện chỉ có 88 nâng cấp được lên kế hoạch thực hiện.
Vì vậy, dù sự gia tăng số lượng ô tô điện trên đường có thể là điều tốt cho môi trường nhưng cũng có thể có một vấn đề liên quan đến tính sẵn sàng của cơ sở hạ tầng.
6. Thải bỏ pin không đúng cách có thể gây nguy hiểm
Hầu hết người trưởng thành đều biết rằng pin đã qua sử dụng là một loại rác thải rất cần được xử lý đúng cách. Lý do là vì hầu hết pin đều được làm từ vật liệu nguy hiểm. Pin lithium-ion bên trong xe điện cũng vậy và việc thải bỏ không đúng cách có thể gây ra thảm họa trong một số trường hợp.
Theo một bài báo xuất bản trong chuỗi Hội nghị IOP: Khoa học Trái đất và Môi trường, khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc bị xuyên thủng, pin lithium-ion sẽ giải phóng carbon monoxide và hydro xyanua, cả hai đều có thể gây hại đến sức khoẻ của sinh vật sống. Pin được xử lý kém cũng có thể gây ô nhiễm nước và tác động tiêu cực đến hệ sinh thái thủy sinh.
Mặc dù giải pháp cho những rủi ro này có vẻ dễ dàng được giải quyết bằng cách xử lý pin có trách nhiệm, nhưng trên thực tế, một lượng lớn pin vẫn đang bị xử lý sai cách, gây tác động không nhỏ đến môi trường.
7. Xe điện dễ bị nóng hơn xe xăng
Vì nhiều lý do, xe điện có thể bị quá nóng và gây nguy hiểm cho người ngồi sau tay lái. Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, tình trạng này có thể phòng ngừa được bằng cách bảo dưỡng xe đúng cách và kịp thời. Đối với xe điện, hiện tượng quá nhiệt là điều không thể tránh khỏi và có phần khó lường.
Xe điện có nhiều khả năng bị quá nóng do một số yếu tố. Đầu tiên là thời tiết nóng có thể khiến pin lithium-ion hoạt động kém hơn do chuyển động của các electron chậm hơn. Các electron chậm hơn có nghĩa là năng lượng đầu ra từ pin ít hơn.
Lý do thứ hai khiến xe điện có thể quá nóng là do pin khó tự hạ nhiệt khi tiếp xúc với nhiệt độ cao hơn. Ô tô điện không sử dụng động cơ đốt để phân tán nhiệt. Vì vậy, cách duy nhất để hạn chế nguy cơ xe điện quá nóng là tránh lái xe ở nhiệt độ cao hơn nhưng rõ ràng điều này rất khó tuân thủ mọi lúc mọi nơi.