Có vốn FDI lớn hơn Việt Nam nhưng kém cạnh về các khoản đầu tư mới, quốc gia Đông Nam Á này đang trải thảm đỏ chào đón bất cứ nhà sản xuất ô tô nào.
Mối quan hệ Thái Lan và Nhật Bản
Toyota đã kỷ niệm 60 năm hoạt động tại Thái Lan vào tháng trước bằng một buổi lễ lớn được tổ chức tại một trung tâm hội nghị quốc gia đã được tân trang lại. Chiếc xe tải Hilux đầu tiên, một chiếc Corolla 1970 và các mẫu xe Toyota khác được sản xuất trong nước đã được trưng bày cho 1.500 khách chiêm ngưỡng.
Chủ tịch công ty Akio Toyoda tuyên bố trên sân khấu khi giới thiệu chiếc xe bán tải chạy điện đầu tiên của Toyota dành cho các thị trường mới nổi được sản xuất tại Thái Lan: “Tương lai của Toyota và Thái Lan rất tươi sáng và nó sẽ ngày càng tươi sáng hơn. Cá nhân tôi luôn coi Thái Lan là 'ngôi nhà thứ 2' của mình. Nếu tôi không phải sống ở Nhật Bản vì công việc của mình ... thì tôi sẽ sống ở đây!"
Những lời của ông nhấn mạnh mối quan hệ sâu sắc giữa công ty Nhật Bản và Thái Lan. Quốc gia Đông Nam Á này là một thị trường mà Toyota và một số tập đoàn lớn khác của Nhật Bản đã coi như một phần sân sau của mình. Không có quốc gia nào khác đầu tư nhiều như vậy ở Thái Lan. Trên thực tế, các công ty Nhật Bản đã đổ rất nhiều tiền vào đất nước này đến mức tạo ra một trung tâm sản xuất động cơ hàng đầu khu vực.
Toyota và các công ty thuộc tập đoàn sử dụng 275.000 lao động ở Thái Lan. Nhìn chung, Nhật Bản chiếm 32% số dư FDI ở Thái Lan tính đến tháng 3 năm 2022, cho đến nay là phần lớn nhất, theo dữ liệu từ Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản (JETRO).
Nhưng những thay đổi về cấu trúc trong ngành công nghiệp xe hơi - và trong nền kinh tế toàn cầu nói chung - đang đặt ra những câu hỏi lớn về mối quan hệ giữa Nhật Bản với Thái Lan. Đặc biệt, sự trỗi dậy của Trung Quốc và các nhà sản xuất xe điện đầy tham vọng từ đại lục đã mang đến cho Nhật Bản đối thủ nặng ký đầu tiên.
Nhật Bản đầu tư nhiều vào ngành công nghiệp ô tô của Thái Lan
Trung Quốc đe dọa vị trí của Nhật Bản
Vài tháng trước chuyến thăm của ông Toyoda, nhà sản xuất xe điện BYD của Trung Quốc đã ký thỏa thuận mua gần một km2 đất ở Rayong, trên bờ biển phía đông của Vịnh Thái Lan. Họ sẽ bắt đầu sản xuất xe điện ở đây vào năm 2024. Nhà phát triển bất động sản công nghiệp Thái Lan WHA cho biết đây là giao dịch lớn nhất của công ty trong 25 năm. Và có khả năng đưa Trung Quốc trở thành nhà đầu tư lớn nhất ở Thái Lan vào năm 2022, lần đầu tiên soán ngôi Nhật Bản kể từ năm 1994, theo dữ liệu do JETRO tổng hợp.
David Nardone, Giám đốc điều hành bộ phận phát triển công nghiệp của WHA cho biết: “Điều đó cho thấy tham vọng của họ. "Người Trung Quốc là những nhà đầu tư năng nổ nhất và họ đến từ một thị trường nơi họ có khối lượng xe điện cao nhất thế giới."
Xe điện vẫn chiếm chưa đến 1% doanh số bán xe mới của Thái Lan, nhưng trong phân khúc nhỏ đó, các thương hiệu Trung Quốc chiếm ưu thế. Great Wall Motor, công ty đã mua lại một nhà máy của GM ở Rayong vào năm 2020, đã chiếm được 45% thị phần trong chín tháng đầu năm 2022 với mẫu xe điện nhỏ gọn Good Cat rẻ tiền. SAIC Motor của Trung Quốc theo sau với 24% nhờ thương hiệu MG nổi tiếng của Anh.
Ông cho biết có tới 40% khách hàng của WHA trong ba năm qua đến từ Trung Quốc và Đài Loan.
Thái Lan được gọi là Detroit của Đông Nam Á.
Thái Lan cũng cung cấp một chuỗi cung ứng phát triển tốt mà những người mới đến có thể dễ dàng tham gia. "Mọi người đến đây đều muốn sử dụng các nhà cung cấp Thái Lan cho các bộ phận kim loại, ghế ngồi, hệ thống nội thất, nhựa," Nardone nói. "Người Trung Quốc đang sử dụng các nhà cung cấp giống như người Nhật. Họ có thể là nhà cung cấp Nhật Bản hoặc châu Âu hoặc Mỹ."
Thái Lan chắc chắn đang trải tấm thảm chào đón đầu tư của Trung Quốc. Thủ tướng Prayuth Chan-ocha, tướng quân đội lãnh đạo cuộc đảo chính năm 2014, rất muốn chứng tỏ rằng nền kinh tế Thái Lan đang hiện đại hóa. Vào năm 2020, quốc gia này đã công bố kế hoạch để xe điện chiếm 30% sản lượng ô tô vào năm 2030.
Thái Lan cũng nhận thức được các mối đe dọa từ các đối thủ trong khu vực. Nước này có lượng vốn FDI lớn hơn Indonesia hay Việt Nam, nhưng xét về khoản đầu tư mới, Thái Lan đã bị các nước láng giềng vượt xa kể từ năm 2014.
Ngoài ra, Thái Lan phải đối mặt với bất lợi về nhân khẩu học. Nước này có 71 triệu dân so với 97 triệu của Việt Nam và 273 triệu của Indonesia. Dân số Thái Lan cũng già nhất ở Đông Nam Á, sau Singapore, và dự kiến sẽ không thay đổi. Một số chuyên gia cảnh báo nếu không có nguồn cung lao động mới và quy mô thị trường lớn hơn, vị thế của Thái Lan trong khu vực có thể gặp nguy hiểm.
Nhưng điều đó dường như không ngăn cản hai nền kinh tế lớn nhất châu Á đổ tiền vào nước này, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô.
"Sự cạnh tranh giữa Nhật Bản và Trung Quốc có thể sẽ trở nên khốc liệt hơn khi các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc chuyển sản xuất sang Thái Lan để tránh sự tách rời kinh tế của Mỹ và Trung Quốc," Hajime Yamamoto, nhà phân tích ô tô tại Viện nghiên cứu Nomura có trụ sở tại Bangkok, dự đoán.
Indonesia và Việt Nam có nhiều khoản đầu tư mới hơn so với Thái Lan.
Đối với các công ty là một phần của chuỗi cung ứng ô tô Nhật Bản, rủi ro cũng chính là cơ hội
Các nhà đầu tư Nhật Bản khác vẫn đang đặt cược lớn vào Thái Lan. Vào tháng 11, Sony đã tiết lộ kế hoạch mở rộng sản xuất tại một nhà máy chip ở phía bắc Bangkok thêm 70% và tăng số lượng nhân viên từ 1.000 lên 3.000 vào năm tài chính 2024. Nhà máy này sản xuất các cảm biến hình ảnh được sử dụng trong các hệ thống lái xe tự động.
Trong khi đó, Honda công bố vào tháng 11 rằng họ có kế hoạch bắt đầu sản xuất hàng loạt xe SUV chạy hoàn toàn bằng điện ở Thái Lan vào năm 2023. Hãng sản xuất ô tô và xe máy ở Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ nhưng chỉ có các cơ sở nghiên cứu và phát triển ở Thái Lan.
Hiện tại, Honda dự đoán sẽ tăng dần sản lượng EV của mình. Một quan chức của Honda cho biết công ty không thể đầu tư lớn trừ khi chắc chắn sẽ thu được đủ lợi nhuận. Nhà sản xuất ô tô đã hứa với các nhà đầu tư rằng họ sẽ tăng tỷ suất lợi nhuận hoạt động lên 7% trong năm tài chính 2025 từ mức 5% dự kiến cho năm tài chính 2022.
“Làm ra thứ gì đó mà không có người yêu cầu thì chẳng ích gì. Chúng tôi tin rằng thị trường EV vẫn đang trong những ngày đầu phát triển ở Thái Lan."
Xe điện của Toyota, BMW, Volvo và Tesla có giá hơn 1 triệu baht (29.000 USD) ở Thái Lan - ngang với một căn hộ ở một số vùng của đất nước. Bộ sạc xe điện rất ít và xa bên ngoài Bangkok, nhiều người vẫn lái xe bán tải chạy bằng động cơ diesel để chở cả người và gia súc. Vì vậy, Toyota vẫn đang khá từ tốn trong việc phát triển xe điện tại đây.