Công nghệ an toàn trên ô tô - Thừa khi chưa xảy ra thảm họa

Tai nạn giao thông vẫn là vấn đề nhức nhối toàn cầu

Dân số tăng dẫn đến mật độ phương tiện cá nhân tham gia giao thông ngày càng tăng, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển, nơi có hạ tầng giao thông công cộng mới ở giai đoạn đầu đưa vào sử dụng. Theo số liệu của Motor1, khoảng 79,4 triệu chiếc ô tô mới được bán ra trên toàn cầu trong năm 2022. Theo dự đoán của giới chuyên gia, doanh số ô tô trong năm 2023 có thể dao động ở mức 79-81 triệu chiếc. 

Tỷ lệ thuận với lượng phương tiện lưu thông trên đường là số các vụ tai nạn giao thông xảy ra. Theo thống kê của Cục Quản lý Đường cao tốc, An toàn giao thông Mỹ (NHTSA), tại quốc gia phát triển này, trong năm 2022 có tới 42.915 người chết vì tai nạn giao thông, tính trung bình 117 người chết mỗi ngày. Tại Việt Nam, số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy trong năm qua có 11.448 vụ tai nạn, trong đó có 6.364 người chết, bình quân 17 người chết mỗi ngày.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thông. Theo Bộ Giao thông Vận tải, ngoài các lý do khách quan thì nguyên nhân chính của các vụ giao thông là do người điều khiển phương tiện, người tham gia giao thông chưa tuân thủ nghiêm các quy định về bảo đảm trật tự an toàn giao thông. Một số trường hợp cụ thể mà tài xế không làm chủ được phương tiện như nhầm chân ga/chân phanh, xao nhãng do sử dụng điện thoại hay đơn giản là không xử lý kịp chân phanh khi có tình huống bất ngờ xảy ra đều có nguy cơ dẫn đến tai nạn.

Sự cải tiến không ngừng của công nghệ an toàn trên ô tô

Nhận thức được vấn đề an toàn giao thông từ rất sớm, các hãng ô tô đã bắt đầu nghiên cứu và đưa ra thị trường Hệ thống Hỗ trợ người lái Nâng cao (ADAS) đầu tiên với tính năng chống bó cứng phanh (ABS) vào những năm 1970. Sau đó, những chiếc ô tô trở nên an toàn hơn với các hệ thống khác như ổn định thân xe điện tử (ESP/ASC), kiểm soát thân xe chủ động rồi đến cảm biến va chạm hay camera hỗ trợ quan sát…

Ngày nay, khi ABS, ESP, cảm biến… trở thành trang bị tiêu chuẩn trên nhiều mẫu xe thì khái niệm ADAS thường được gắn với những công nghệ an toàn tiên tiến với sự hỗ trợ của radar, lidar, như hỗ trợ phanh chủ động tránh tai nạn, cảnh báo điểm mù, hỗ trợ duy trì làn đường hay kiểm soát hành trình thích ứng… Những tính năng này ngày càng trở nên phổ biến và được các hãng xe lớn áp dụng, như Toyota với tên gọi Safety Sense, Mazda có i-Activsense, Honda gọi là Sensing, Ford có Co-Pilot360, cho đến cấp độ cao hơn như Tesla có Autopilot, Mercedes-Benz với Drive Pilot hay Volvo có Pilot Assist, thậm chí, một số mẫu xe như XC60 còn sở hữu số lượng túi khí "khủng" lên tới 9 túi, điều mà ít có dòng xe cùng phân khúc nào làm được. 

Consumer Reports ước tính có khoảng 50% ô tô được trang bị ADAS được thiết kế để có thể tự động can thiệp vào cả tốc độ và vô-lăng của xe.

ADAS được chia thành 6 cấp độ theo chuẩn của Hiệp hội Kỹ sư Ô tô (SAE), từ hỗ trợ cơ bản cho đến tự lái hoàn toàn. Hầu hết các xe trên thị trường được trang bị ADAS cao cấp sẽ ở cấp độ 2 với những tính năng tiên tiến kết hợp như hỗ trợ phanh tự động và hỗ trợ duy trì làn đường... Trong từng cấp độ còn có sự khác biệt về công nghệ giữa các xe, ví dụ như cấp độ 2 của xe Mazda chỉ có hỗ trợ phanh tự động khi đi thẳng, còn xe Volvo có thể can thiệp sâu đến mức đánh lái tránh va chạm. Đó là những tính năng không chỉ giúp tài xế rảnh tay mà còn rất hữu ích khi phòng tránh tai nạn.

Khi mới có mặt ở Việt Nam, ADAS với những tính năng tiên tiến từng được cho là thừa thãi và chưa phù hợp với điều kiện giao thông. Tuy nhiên, khi được đưa vào sử dụng thực tế, công nghệ an toàn này đã chứng minh được hiệu quả khi giúp tài xế tránh được tai nạn khi có các tình huống bất ngờ xảy ra. Chiếc Volvo trong video dưới đây là một trong những ví dụ rõ nét nhất cho thấy ADAS tiên tiến đã trở thành vị cứu tinh cho tài xế ở tình huống bất ngờ mà con người không thể xử lý kịp.

Ở đoạn video, có thể thấy được 2 tình huống người đi xe máy/xe máy điện ngã ra đường bất ngờ, đòi hỏi tài xế phải xử lý đánh lái hoặc phanh trong thời gian tính bằng mili giây kể từ khi phát hiện mới tránh được tai nạn. Điều này là rất khó với phản xạ tự nhiên của một người lái xe thông thường, nhưng lại hoàn toàn trong khả năng của xe Volvo. Chiếc Volvo này đã "cứu" chủ thành công trong cả 2 lần, gồm một lần tự đánh lái và một lần tự phanh. Nếu như không có hệ thống của xe can thiệp thì hậu quả có lẽ rất nặng nề.

Điều đó lý giải việc Volvo trong nhiều năm liên tục từ các cơ quan đánh giá uy tín hàng đầu thế giới, như giải thưởng Top Safety Pick+ đến từ Viện Bảo hiểm An toàn đường cao tốc Mỹ (IIHS) đối với hầu hết các mẫu xe đầu bảng của hãng Volvo S60, Volvo S60 Recharge, Volvo V60, Volvo V60 Recharge, Volvo XC90, Volvo XC90 Recharge, Volvo XC40.

Volvo đã và đang tự phát triển các phần mềm và thế hệ xe điện tiếp theo của mình trên hệ điều hành riêng có tên VolvoCars.OS. Hệ điều hành này sẽ được hỗ trợ bởi một hệ thống máy tính lõi, nhằm mục đích đưa các hệ điều hành khác nhau của công ty như Android Automotive OS, QNX, AUTOSAR và Linux về chung một mái nhà. Bằng các phần mềm độc quyền để kết nối hoàn toàn và tận dụng tối đa công nghệ, Volvo có thể bổ sung các tính năng mới như cảnh báo mối đe dọa tiên tiến hơn bên ngoài ô tô và thậm chí phát hiện lái xe say xỉn trong ô tô, tất cả đều được cung cấp bởi các thuật toán độc quyền giúp phát triển công nghệ an toàn theo thời gian.

Các dòng xe hiện tại của Volvo hiện đều được trang bị tính năng City Safety giúp phát hiện và cảnh báo không chỉ các phương tiện cơ giới mà còn người đi bộ, đi xe đạp và động vật cỡ lớn. Hệ thống sẽ tính toán 50 lần mỗi giây để xác định tốc độ, vị trí của vật di chuyển phía trước. Nếu nhận thấy mối nguy hiểm tiềm tàng và người lái không kịp thời phản xạ, City Safety sẽ xác định tình huống đó thuộc loại không thể tránh khỏi và tự động phát tín hiệu cảnh báo, đồng thời kích hoạt phanh khẩn cấp để giảm thiểu hoặc ngăn chặn va chạm.

Tương lai giao thông thông minh

Trong những năm gần đây, các hãng xe lớn vẫn không ngừng cải tiến ADAS với hệ thống phần cứng và phần mềm tốt hơn nhằm tiến tới các cấp độ cao hơn. Tại Triển lãm Điện tử tiêu dùng (CES) mới diễn ra đầu năm 2023, các "ông lớn" ngành xe như Mercedes-Benz và Volvo đều giới thiệu công nghệ hỗ trợ người lái cấp độ 3 với các hệ thống Drive Pilot và Pilot Assist nâng cao. Volvo EX90 là sản phẩm điển hình được tích hợp công nghệ tự hành cấp độ 3, cho phép tài xế có thể rảnh mắt và rảnh tay khi cầm lái.

Theo dự đoán, tới năm 2025, giới chuyên gia sẽ tập trung nghiên cứu để đưa ra thêm nhiều tính năng giúp xe tự lái có thể vận hành một cách hoàn hảo trước khi đưa vào sử dụng thực tế trên đường. Với công nghệ ngày càng thông minh, ô tô sẽ giúp con người rất nhiều trong việc quyết định đưa ra phương án xử lý tình huống giao thông với độ chính xác và thời gian phản hồi ngày càng cao.