Xe bọc thép chuyển quân (viết tắt APC hay BTR theo cách gọi của người Nga) là dòng xe chiến đấu bọc thép, được thiết kế để vận chuyển bộ binh một cách an toàn và nhanh chóng đến chiến trường.
Những chiếc APC thường chỉ được trang bị hỏa lực đơn giản, chẳng hạn như súng máy, đủ để cung cấp khả năng tự vệ cần thiết. Tuy nhiên, cũng có mẫu APC được lắp đặt súng không giật, tên lửa chống tăng và súng cối. Dòng APC thường không được thiết kế để tham chiến trực tiếp. Chức năng chính của APC là chuyển quân. Với lớp vỏ thép chắc chắn, APC sẽ bảo vệ bộ binh trước những mối đe dọa từ mảnh bom, pháo và những cuộc phục kích bất ngờ.
Tùy theo yêu cầu tác chiến, đòi hỏi về sức cơ động và loại địa hình được dự kiến làm "đất diễn", APC có thể được thiết kế để di chuyển bằng bánh xích hoặc bánh hơi (với số bánh đủ khiến bạn hoa mắt). Những đại diện tiêu biểu cho 2 "trường phái" thiết kế trên bao gồm M113 của Mỹ, FV 432 của Anh (chạy bằng bánh xích) và VAB của Pháp, GTK Boxer của Đức, BTR của Nga (chạy bằng bánh hơi).
M113 - một trong những mẫu APC "phổ thông" nhất, từng xuất hiện trong chiến tranh Việt Nam.
Cần phân biệt xe bọc thép chuyển quân APC với người họ hàng IFV (Infantry Fighting Vehicle). IFV là dòng xe chiến đấu bộ binh cũng được thiết kế để vận chuyển bộ binh ra chiến trường. Ngoài ra, xe còn có chức năng hỗ trợ hỏa lực trực tiếp khi đổ quân và xung kích. Chính vì vậy, IFV được vũ trang mạnh hơn và có lớp vỏ thép dày hơn.
Ngược dòng thời gian, khi xe tăng bắt đầu được phát triển trong Thế chiến I, người Anh đã chế tạo chiếc tăng Mark V* với một khoang nhỏ để mang theo binh lính. Các nhà nghiên cứu quân sự coi Mark V* là cái tên mở ra khái niệm xe bọc thép chuyển quân. Ít lâu sau, Mark IX được giới thiệu vào năm 1918 và trở thành chiếc APC chuyên dụng đầu tiên của thế giới.
Mark IX - mẫu APC chuyên dụng đầu tiên.
Trong Thế chiến II, người Mỹ đã cho ra đời chiếc M3 tương tự như mẫu SdKfz 251 của người Đức với cơ cấu kết hợp bánh hơi và bánh xích để di chuyển. Hai mẫu xe này là những kẻ tiên phong định hình thiết kế cho dòng xe bọc thép chuyển quân được phát triển sau đó. Một "tiền bối" khác của APC thời kỳ này là chiếc Bren Carrier của người Anh với trang bị hỏa lực khá mạnh mẽ. Rõ ràng, trong Thế chiến II, APC không chỉ là những chiếc xe bọc thép đơn thuần có sức chứa tốt để mang theo binh lính mà còn được phát triển thành các loại xe chuyên dụng phù hợp với nhu cầu của chiến tranh cơ giới.
M3 - mẫu APC với cơ cấu di chuyển kết hợp bánh hơi và bánh xích.
Sau Thế chiến II, các cường quốc quân sự đều tích cực phát triển các mẫu APC chuyên dụng mới. Quân đội Mỹ đầu tư một series xe bánh xích mà đỉnh cao là mẫu M113 với khoảng 80.000 chiếc được chế tạo. Ở cực bên kia của Chiến tranh Lạnh, Hồng quân Liên Xô cũng có quyền tự hào với BTR-40, BTR-152, BTR-60, BTR-70, BTR-80 và sau này là BTR-90, hậu duệ nổi tiếng của dòng APC 8 bánh có trong biên chế quân đội Nga.
BTR-90, hậu duệ của dòng APC 8 bánh thuộc biên chế quân đội Nga.
Đa số các thành viên gia đình APC đều sử dụng động cơ diesel tương đương loại động cơ sử dụng cho xe tải cỡ lớn hoặc xe bus. Đây là lý do để người ta gọi những chiếc APC là "taxi nhà binh" hay "xe bus vũ trang".
Giáp của APC thường được làm bằng thép hoặc hợp kim nhôm, chịu được hỏa lực của vũ khí hạng nhẹ và mảnh đạn pháo. Tuy nhiên, lớp giáp này lại quá mong manh trước sức công phá từ các loại súng chống tăng. Một số mẫu APC cũng được chế tạo đặc biệt để bảo vệ người ngồi bên trong trước đe dọa từ bụi phóng xạ hoặc tương tự. Ngoài ra, APC còn gây ấn tượng nhờ khả năng sống "lưỡng cư". Không chỉ linh hoạt trên bộ, hầu hết các mẫu APC đều có thể lội nước với tốc độ bơi khoảng từ 3-6 km/h.
Tổng hợp – Theo PLXH