Phòng vệ chính đáng được pháp luật thừa nhận và bảo vệ nhưng nếu phòng vệ không chính đáng hoặc quá mức cần thiết thì người thực hiện hành vi phòng vệ sai trái sẽ bị xử lý.
Sau khi đoạn clip ghi lại cảnh hai thanh niên đi xe máy trên đường vành đai 2 ở Hà Nội bị hai người đàn ông trong xe ô tô mở cửa xông ra phản kháng lại được chia sẻ trên mạng xã hội, nhiều ý kiến đồng tình ủng hộ hai người trong xe ô tô đã dạy cho hai thanh niên đi xe máy "một bài học".
Pháp luật quy định về phòng vệ, tự vệ như thế nào ?
Ts.Ls. Đặng Văn Cường phân tích, đối với hai người đàn ông đi trên xe ô tô con màu trắng: với đoạn clip ngắn thì chưa thấy được nguyên nhân sự việc, chưa thấy lời qua tiếng lại cũng như mâu thuẫn giữa các bên. Tuy nhiên qua nội dung clip cho thấy hai người trên xe ô tô thể hiện sự bức xúc vì hành vi coi thường pháp luật của hai người trên xe SH nên ngay khi hai người đi xe mô tô chặn đầu xe và giật cửa thì hai người này cũng xuống xe và xông vào ẩu đả với hai người đàn ông đi xe mô tô.
Hai người đi xe máy đang cà khịa người trong ô tô
Qua các clip trên không gian mạng cho thấy hành động của hai người trên xe ô tô được dư luận xã hội ủng hộ, nhiều người "hài lòng" vì cho rằng đã dạy cho hai người đi xe mô tô một bài học. Để xác định hành vi này có chuẩn mực hay không, có phù hợp với pháp luật hay không thì cơ quan chức năng sẽ tiếp tục xác minh làm rõ nguyên nhân sự việc, diễn biến hành vi, thái độ nhận thức và đặc biệt là làm rõ hậu quả của sự việc này.
Đánh giá ở khía cạnh pháp lý thì pháp luật Việt Nam nghiêm cấm việc đánh nhau nơi công cộng hoặc hành vi đánh người nơi công cộng. Pháp luật chỉ cho phép công dân có quyền phòng vệ, tự vệ khi có hành vi dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc xảy ra. Việc sử dụng vũ lực để giải quyết vấn đề nơi công cộng phải thuộc trường hợp pháp luật cho phép và đòi hỏi phải hết sức thận trọng, tỉnh táo, kiềm chế cảm xúc.
"Nếu là hành vi đánh người hoặc đánh nhau nơi công cộng (cả hai bên đều muốn gây thiệt hại đến tính mạng sức khỏe của nhau) thì đó là những hành vi vi phạm pháp luật, tất cả các bên đều bị xử lý. Tuy nhiên, pháp luật cũng cho phép công dân được sử dụng vũ lực trong một số trường hợp như: bắt giữ người phạm tội, bắt giữ người đang bị truy nã, phòng vệ chính đáng, tự vệ...
Theo đó, nếu bản thân mình hoặc những người khác bị tấn công, bị đe dọa đến tính mạng sức khỏe thì pháp luật cho phép mọi công dân đều có quyền dùng vũ lực để chống trả lại một cách cần thiết, ở mức độ triệt tiêu vũ lực của đối phương", luật sư Cường cho biết thêm, điều kiện được xác định là phòng vệ chính đáng phải là hành vi dùng vũ lực của người khác đang diễn ra, nếu không chống trả lại thì sẽ bị thiệt hại phải gặp nguy hiểm. Hành vi chống trả lại phải ở mức độ cần thiết nhằm triệt tiêu vũ lực của đối phương, để bảo vệ tính mạng sức khỏe tài sản của mình và của người khác. Nếu hành vi chống trả lại rõ ràng quá mức cần thiết thì người thực hiện hành vi sẽ phải chịu trách nhiệm đối với hành vi vượt quá của mình.
Bị tấn công ngay sau khi vừa mở cửa, hai người trong ô tô lao ra phản kháng lại
Luật sư Đặng Văn Cường nhấn mạnh thêm, trong vụ việc này cơ quan chức năng sẽ làm rõ nguyên nhân sự việc, làm rõ diễn biến hành vi của cả hai bên, xác định ý chí chủ quan của các bên và đánh giá hậu quả đã gây ra để xác định hành vi này là phòng vệ chính đáng hay là đánh nhau nơi công cộng do bức xúc với nhau. Nếu là hành vi đánh nhau thì cả hai bên đều sai và đều bị xử lý theo quy định của pháp luật. Còn trường hợp hành vi là phòng vệ chính đáng thì hai người trên xe ô tô vô can, được xác định là người bị hại.
Phải làm gì khi tham gia giao thông bị đe dọa tấn công?
Thời gian qua liên tục xảy ra các vụ việc người tham gia giao thông bị đối tượng côn đồ hung hãn, hành hung đánh người ngay trên đường giao thông. Bởi vậy để bảo vệ bản thân mình, bảo vệ tài sản của mình hoặc tính mạng sức khỏe tài sản của người khác thì mọi người cần phải hết sức bình tĩnh xác định tình huống đã đến mức phải sử dụng vũ lực hay chưa và kiểm soát việc sử dụng vũ lực sao cho chỉ để chống trả ở mức độ cần thiết nhằm tránh thiệt hại cho bản thân mình và cho người khác.
Trường hợp có những tình huống va chạm giao thông thì cần phải bình tĩnh giải thích và giữ một khoảng cách với đối phương để tránh trường hợp đối tượng bất ngờ tấn công, gây thương tích cho bản thân mình.
Trường hợp đối tượng hung hãn, có hung khí thì không nên đối mặt, cần đóng cửa phải chốt cửa xe và gọi người cứu giúp hoặc gọi cảnh sát 113.
Tránh né, bỏ chạy, cố thủ, chống trả lại một cách cần thiết đều là những hành vi nên làm trong những tình huống bị tấn công đe dọa trên đường để tránh gây tổn thương cho bản thân mình và người khác.
Chỉ khi nào không có khả năng và không thể bỏ chạy, không thể tránh né thì mới sử dụng vũ lực để chống trả lại một cách cần thiết đối với hành vi của người khác đang tấn công bản thân mình hoặc tấn công người xung quanh.
Chuyên gia pháp lý khuyên người dân ghi hình, chụp ảnh, lưu lại những thông tin về hành vi vi phạm pháp luật trên giao thông đường bộ, đường sắt.
Phòng vệ chính đáng được pháp luật thừa nhận và bảo vệ nhưng nếu phòng vệ không chính đáng hoặc quá mức cần thiết thì người thực hiện hành vi phòng vệ sai trái sẽ bị xử lý.
Ngoài ra thì việc ghi hình phải chụp ảnh, lưu lại những thông tin về hành vi vi phạm pháp luật trên giao thông đường bộ, đường sắt là điều cần thiết. Lưu lại các chứng cứ bằng chứng về hành vi đe dọa đánh người nơi công cộng cũng là những việc làm quan trọng để chứng minh hành vi vi phạm pháp luật, làm căn cứ cho cơ quan chức năng sớm vào cuộc xem xét xử lý đối với đối tượng vi phạm.
Để giảm thiểu những vụ việc va chạm giao thông dẫn đến án mạng xảy ra, gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội thì cần phải nâng cao nhận thức ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông, tăng cường giáo dục đạo đức văn hóa cho mọi người, đặc biệt là đối với những người trẻ tuổi.
Kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông, đặc biệt là hành vi có tính chất côn đồ, đánh người khi tham gia giao thông.
Cụ thể Bộ luật hình sự quy định về phòng vệ chính đáng như sau:
"Điều 22. Phòng vệ chính đáng.
1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.
2. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.
Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.".
Theo điều tra, khoảng 16h chiều 25/2, Hiệp chở Thịnh bằng xe máy nhãn hiệu Honda SH mang BKS: 29H1-747.96 không đội mũ bảo hiểm đi lên đường Vành đai 2 trên cao, hướng từ Minh Khai đi Ngã Tư Sở.
Các đối tượng đã liên tục lạng lách, đánh võng, tạt đầu xe ô tô đi cùng chiều. Khi lái xe bấm còi, Hiệp còn điều khiển xe áp sát, đập vào cửa kính và đe dọa đối phương. Hai thanh niên này còn vờ ngã xe để "ăn vạ", yêu cầu chủ xe ô tô phải xuống "nói chuyện" với mình. Lập tức, Hiệp và Thịnh chặn đầu ô tô và ra tay hành hung lái xe. Đáp lại, hai người trong xe ô tô xông ra phản kháng lại.
