Chỉ còn vài ngày nữa, năm 2011 sẽ chính thức khép lại. Đây cũng là thời điểm phù hợp để chúng ta nhìn lại những gì đã diễn ra trong ngành công nghiệp và thị trường ôtô Việt Nam năm 2011. Có thể nói, 2011 là một năm chứng kiến rất nhiều biến động quan trọng của thị trường, từ vụ thu hồi với số lượng lớn của hãng Toyota và những "lùm xùm" liên quan đến kỹ sư Lê Văn Tạch tới hàng loạt chính sách thuế cũng như nhập khẩu xe. Cùng điểm qua một số sự kiện nổi bật nhất của ngành công nghiệp ôtô Việt trong năm 2011.
Các hãng xe đua nhau tăng giá
Ngay từ những ngày đầu năm 2011, các hãng ôtô, từ lớn đến nhỏ, tại Việt Nam đã đua nhau tăng giá xe. Có thể kể đến một số loại xe được áp dụng bảng giá mới cho năm 2011 như Hyundai, Kia, Renault, Subaru, Ford, Honda... Phần lớn các hãng xe đều tăng giá từ vài triệu đồng đến hàng chục triệu đồng. Điển hình như Hyundai Accent bản 1.4 M/T có giá tăng 72 triệu. Không kém phần "long trọng" là Hyundai Equus 4.6 A/T tăng giá 78 triệu.
Giải thích về quyết định điều chỉnh giá xe năm 2011, các hãng xe đều vin vào việc tỷ giá USD/VNĐ tăng lên. Sau khi Ngân hàng Nhà nước công bố quyết định tăng tỷ giá VNĐ/USD vào sáng ngày 11/2, thị trường ôtô nhanh chóng có những biến động mạnh về giá xe. Nguyên nhân nằm ở thực trạng các hãng ôtô niêm yết giá bán xe bằng VNĐ nhưng lại dựa trên tỷ giá quy đổi từ USD vì đầu vào đa phần đều là nhập khẩu. Điều này vẫn đến tình trạng khách hàng phải trả thêm tiền khi nhận xe đã đặt trước thời điểm tăng tỷ giá.
Toyota thu hồi lượng xe lớn chưa từng có tại Việt Nam
Vụ việc bắt đầu từ tháng 4/2011 khi kỹ sư Lê Văn Tạch, công tác tại bộ phận lắp ráp, tố cáo Toyota bán xe Innova và Fortuner lỗi tại Việt Nam. Theo kỹ sư Tạch, sản phẩm của Toyota Việt Nam (TMV) có 3 lỗi nghiêm trọng, bao gồm nghiêng xe, lỏng chân ghế và đuối phanh. Kỹ sư Tạch khẳng định, anh và các đồng nghiệp đã phát hiện những lỗi trên từ tháng 10/2006 - 11/2010. Sau đó, TMV đã bị Cục Đăng kiểm "sờ gáy" và buộc phải thu hồi 73.240 xe Innova và Fortuner cũng như 278 chiếc Camry tại thị trường Việt Nam.
Tuy nhiên, sự việc không dừng lại ở đó. Vụ "lùm xùm" liên quan đến TMV tiếp tục kéo dài khi liên doanh Nhật Bản đình chỉ công tác kỹ sư Tạch. Quyết định của TMV đã kéo theo vụ kiện cáo khá "ầm ỹ" của kỹ sư Tạch. Khi sự việc lắng xuống, đến gần cuối năm 2011, theo điều tra của Cục quản lý cạnh tranh thuộc Bộ Công thương, chỉ có một số lượng rất nhỏ những chiếc Toyota thuộc diện thu hồi đã được kiểm tra.
Chính vụ thu hồi cộng thêm những khó khăn do trận động đất và sóng thần tại Nhật Bản hồi giữa tháng 3 gây ra đã khiến TMV mất vị trí dẫn đầu về doanh số bán hàng trong làng xe Việt vào tay Trường Hải. Theo đó, Trường Hải đã vượt qua TMV từ tháng 3-7/2011 về lượng xe đến tay người tiêu dùng Việt.
Thông tư 20 ngăn bước xe nhập về Việt Nam
Ngày 12/5, Bộ Công thương bất ngờ bổ sung một số thủ tục nhập khẩu đối với xe mới nguyên chiếc loại dưới 9 chỗ ngồi. Theo Thông tư số 20 được áp dụng từ ngày 26/6/2011 của Bộ Công thương, các doanh nghiệp nhập khẩu xe loại dưới 9 chỗ ngồi khi làm thủ tục nhập khẩu phải có thêm giấy chỉ định, giấy ủy quyền của nhà nhập khẩu, nhà phân phối chính hãng hoặc hợp đồng đại lý của chính hãng sản xuất. Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải xuất trình được giấy chứng nhận cơ sở bảo hành, bảo dưỡng đủ điều kiện do Bộ Giao thông Vận tải cấp, mới được đưa xe về Việt Nam lưu hành.
Từ ngày Thông tư 20 được áp dụng, lượng xe nhập khẩu về Việt Nam đã giảm mạnh. Kéo theo đó là doanh số bán hàng của dòng xe nhập khẩu tại Việt Nam cũng trượt dốc. Có lẽ được hưởng lợi nhiều nhất từ Thông tư 20 của Bộ Công thương chính là những thành viên trong Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA). Nhờ Thông tư 20, các thành viên VAMA có thể giảm bớt gánh nặng cạnh tranh từ các nhà nhập khẩu xe tư nhân.
Xe nhập khẩu đã qua sử dụng có giá cao "ngất ngưởng"
Theo quyết định số 36 do Thủ tướng ký ban hành chiều ngày 29/6, các dòng xe cũ có dung tích động cơ từ 1,5 lít trở lên đều được áp dụng cách tính thuế nhập khẩu mới. Cụ thể, các dòng xe cũ dưới 9 chỗ ngồi có dung tích xylanh từ 1,5-2,5 lít sẽ chịu thuế suất phần trăm đúng bằng thuế xe mới nguyên chiếc cùng chủng loại, cộng thêm thuế tuyệt đối tương đương 5.000 USD/xe.
Trong khi đó, các dòng xe có dung tích xylanh từ 2,5 lít trên lên sau khi áp thuế theo mức của xe mới nguyên chiếc, sẽ cộng thêm thuế tuyệt đối 15.000 USD. Chỉ riêng các dòng xe nhập khẩu cũ có dung tích xylanh dưới 1.0 lít cũng như từ 1.0 đến dưới 1,5 lít là giữ nguyên cách tính thuế tuyệt đối với hai mức lần lượt 3.500 USD và 8.000 USD/xe.
Như vậy, một chiếc xe cũ nhập khẩu về Việt Nam từ ngày 15/8 sẽ phải chịu 2 loại thuế, bao gồm tuyệt đối và phần trăm. Rõ ràng, người tiêu dùng bị rơi vào tình thế khó. Một mặt, người tiêu dùng không mua được xe nhập khẩu nguyên chiếc mới vì tác động của Thông tư 20. Mặt khác, thuế nhập khẩu xe cũ lại khiến người tiêu dùng phải băn khoăn trước khi quyết định mua một chiếc ôtô đã qua sử dụng vì quá đắt.
Triển lãm Ôtô Việt Nam vắng bóng nhiều "ông lớn"
Khác với mọi năm, chỉ có 6/17 thành viên VAMA tham gia Triển lãm Ôtô Việt Nam 2011. Có thể kể đến một số "ông lớn" không góp vui trong Triển lãm Ôtô Việt Nam năm nay như Ford, Mitsubishi, Trường Hải, Isuzu... Thay vào đó, chỉ có một số hãng quen thuộc tham gia như Toyota, Honda, Mercedes-Benz, GM Việt Nam và Suzuki.
Sự vắng mặt của các "ông lớn" đã khiến Triển lãm năm nay không phong phú và đa dạng về các mẫu xe trưng bày. Đáng chú ý nhất trong Triển lãm Ôtô Việt Nam 2011 là hai gian hàng của Toyota và Mercedes-Benz với dàn sản phẩm khá "hùng hậu". Nổi bật trong số đó là mẫu xe concept thể thao Toyota FT-86 G Sport. Còn lại các hãng xe khác đều không mang đến triển lãm những sản phẩm mới. Thay vào đó, vẫn là những cái tên quá quen thuộc với người tiêu dùng Việt như Honda Civic, CR-V và Suzuki Grand Vitara. Có vẻ như cuộc khủng hoảng kinh tế đang ảnh hưởng không nhỏ đến các hãng xe tại Việt Nam.
Hành trình siêu xe đầu tiên tại Việt Nam
Thông tin khởi sắc nhất trong bản tổng kết phải nói đến sự kiện gây choáng trong cộng đồng chơi xe sang Việt Nam, đó là hành trình siêu xe. Được gọi với cái tên "Xe và Đam mê xe", hành trình khởi động vào ngày 26/8 với sự góp mặt của hàng chục siêu xế đình đám như Lamborghini Murcielago LP670-4 SV, Ferrari 458 Italia, Rolls-Royce Phantom và Mercedes-Benz SL63 AMG đến từ Sài Gòn và Hà Nội. Điểm gặp gỡ của các siêu xe 2 miền là thành phố Đà Nẵng.
Không chỉ cùng nhau chia sẻ niềm đam mê dành cho xế hộp, các thành viên tham gia hành trình còn cùng nhau làm từ thiện. Được biết, người trực tiếp đứng ra tổ chức hành trình là ông Nguyễn Quốc Cường, hay còn có biệt danh là Cường Đôla.
Nhìn chung, trong năm 2011, thị trường ôtô Việt Nam vẫn quanh quẩn những câu chuyện về chính sách thuế nhập khẩu, từ xe mới đến cũ. Rõ ràng, các thành viên VAMA đang hưởng lợi thế khi những doanh nghiệp nhập khẩu chật vật vì chính sách. Thế nhưng, các hãng lắp ráp xe nội địa lại không hề tỏ ra đầu tư vào việc phát triển ngành công nghiệp ôtô nước nhà. Trong năm 2011, không hề có tín hiệu tích cực về một chiếc xe thuần Việt tương lai, tỷ lệ nội địa hóa tăng lên hay hướng đi mới cho ngành công nghiệp ôtô "nội". Hi vọng trong năm 2012, thị trường ôtô Việt sẽ có những tin vui mới thay vì cứ mãi lùng bùng về chính sách và thuế.
